Preek Zondag 39 HC

Liturgie
Psalm 34:5
Psalm 25:3,6 (na wet)
Psalm 119:4,12 (na Schriftlezing)
Psalm 78:1,2 (na preek)
Psalm 27:7 (na geloofsbelijdenis)
Psalm 103:5

Schriftlezing Spr. 1:1-19; Ef. 6:1-4
Tekst Zondag 39 HC

Preek Zondag 39 HC
Door ds. C. Koster

Aan de hand van vader en moeder tot Christus
Wat dat betekent

1. Voor kinderen
2. Voor ouders

Geliefde gemeente van onze Heere Jezus Christus,
Broeders en zusters, jongens en meisjes,

Laat ik me allereerst tot jullie richten, lieve kinderen, beste jongeren, pubers, jongvolwassenen, Dit gebod is toch wel een bijzonder gebod. Eer je vader en je moeder. Dat betekent eigenlijk heel gewoon: luister goed naar je vader en je moeder. Het is belangrijk wat zij zeggen, wat zij vinden. In deze preek zal ik uitleggen waarom de Heere dat van jullie vraagt, om je ouders te eren.

Maar er is meer, dat wil ik aan het begin van deze preek meteen erbij zeggen. Want dit vijfde gebod: eer uw vader en uw moeder, dat gaat natuurlijk over jullie, als kinderen van je vader en moeder. Maar dat niet alleen. Het gaat ook over jullie ouders zelf. Als je ouders nu denken: dit gebod gaat niet over ons. Wij moeten als ouders geëerd worden en jij kind hebt maar te luisteren, en punt uit. Dan hebben je ouders er niets van begrepen. Je vader en moeder hebben een enorme verantwoordelijkheid. Zij moeten zich echt gedragen als een vader en moeder zoals de Heere dat wil. Daarover straks, in het tweede gedeelte van de preek. Eerst, wat dit gebod zegt over kinderen, jong en oud, tot heel oud toe.

Wat is Gods bedoeling met dit vijfde gebod: eer uw vader en uw moeder? Waarom moet jij je vader en moeder eren? Nu, het doel is dat jullie door je ouders veel over God mogen leren. En dat jullie door je ouders de Heere Jezus leren kennen.

De Catechismus zegt dat God jullie wil regeren door de hand van je ouders. Dat Gods hand zichtbaar wordt in de hand van je vader en moeder. Net zoals een kind kan lopen aan de hand van vader of moeder, door een drukke plek met veel mensen. Dan weet je: aan de hand van vader of moeder ben ik veilig, ben ik beschermd.

En waarom moet je dan gaan aan de hand van vader en moeder? Waar brengen ze je dan heen? Wat is daar het doel van? Zij willen jou als het goed is brengen bij de Heere Jezus Christus. Dat is het grote doel van dit vijfde gebod. Eer je vader en je moeder. Luister naar hen. Want door je ouders leer je God kennen, leer je Jezus Christus kennen.

Kijk, iedereen snapt dat gehoorzaam luisteren niet altijd leuk is. Als kind vind je het lang niet altijd leuk om dit te moeten of dat te moeten. Je kamer opruimen, netjes zitten, stil zijn. En dat geldt niet alleen voor kinderen, trouwens. Gehoorzaam luisteren, dat blijft altijd lastig. Waarom dan? Hoe kan het, dat wij dat lastig vinden?

Ten diepste willen wij mensen zelf weten wat we doen en wat we niet doen. En wanneer we het doen. En hoe we het doen. Als iets niet mag, maar het is wel leuk of fijn of spannend of noem maar op. Ja, dan kan het heel veel moeite kosten om het inderdaad niet te doen.

Dat zien we al gebeuren bij Adam en Eva in het paradijs. Hoe de Heere hen zoveel moois en goeds geeft in het paradijs. Terwijl de Heere ook van hen vraagt dat ze gehoorzaam luisteren naar de Heere. Dat ze er op vertrouwen: wat God zegt is waar en goed en betrouwbaar. Het is goed om naar God te luisteren en bij Hem te horen.

Maar Adam en Eva gaan hun eigen weg. Ze kiezen ervoor om niet gehoorzaam te luisteren naar God, maar te doen wat goed is in eigen ogen. Zelf voor het zeggen hebben.

Kijk, natuurlijk, eigenwijs zijn hoeft niet altijd verkeerd te zijn. Maar dit is zondige eigenwijsheid van Adam en Eva. Een zondige eigenwijsheid die er bij ons allemaal in zit. Ik bepaal het zelf wel. Ik luister niet, ik ga mijn eigen gang.

De Heere weet, dat het niet veilig is om als zondig mens je eigen wil te doen. Als iedereen zijn eigen gang gaat, en niet luistert naar de Heere. Dan is het helemaal niet veilig. Dan geldt het recht van de sterkste of de slimste. Dan zal er roddel en leugen regeren. Angst en eenzaamheid. En dan is er één die lacht, omdat je wordt wegleid bij de Heere vandaan.

Om onszelf te beschermen heeft de Heere het vijfde gebod gegeven. Eer je vader en je moeder. Letterlijk betekent het: weet dat de woorden van je vader en moeder van gewicht zijn. Hecht daar waarde aan.

Waarom is dat dan goed om te doen? Waarom is dat een bescherming voor onszelf? Hoezo is het voor mijn eigen veiligheid, als ik mijn vader en moeder eer?

Omdat je ouders jou de goede weg wijzen. Dat hebben ze zelf bij je doop aan de Heere belooft, ja, gezworen. Dat ze je christelijk en godvrezend zullen opvoeden. Dat betekent allereerst dat ze je moeten vertellen over de Heere. En dat je door hun woorden en ook door wat ze doen en laten de Heere mag leren kennen. Dat je in hun aandacht en liefde iets mag zien van de aandacht en liefde van God. Als je vader zich echt als een vader gedraagt, dan proef je iets van de vaderlijke liefde en zorg van God als Vader. En als je moeder zich echt als een moeder gedraagt, dan proef je iets van de moederlijke liefde en zorg van God voor zijn volk.

Het is zo mooi dat de Heere het verbond heeft gesloten met je ouders en met jullie, als kinderen van gelovige ouders. Dat is de zegen van de Heere, die mag doorwerken ook in de geslachten, van kind tot kind.

Door het goede gezag van je ouders, wordt je de weg gewezen. Als het goed is leer je door hun woorden en door hun gedrag, dat het goed is om naar de kerk te gaan zondags. En dat het belangrijk is om goed op te letten in de eredienst. Dat de Bijbel zo’n belangrijk boek is, dat open moet, waaruit je moet lezen. Waaraan je veel aandacht moet besteden. Omdat je in de Bijbel de Heere zelf leert kennen. En door je ouders leer je dat het goed is om Bijbel te lezen en te bidden.

En aan de andere kant zullen je ouders je waarschuwen, als je gevaar loopt. Dat het niet goed is om naar verkeerde muziek te luisteren. Dat het niet goed is om te pesten en ruzie te maken.

We hebben samen uit Spreuken gelezen. Daar staat dit precies. Luister naar de vermaning van je vader. Veronachtzaam het onderricht van je moeder niet.

Waarom dan? Niet omdat zij alles beter weten. Ook niet omdat je braaf en slaafs alles moet doen wat ze zeggen. Nee, maar omdat je dan leert dat de weg zonder God en zonder Gods geboden verkeerd en gevaarlijk is. Als zondaars jou willen verleiden, bewillig er dan niet in, staat er meteen achteraan. Dat is iets wat je ouders je leren. Dat de weg zonder God verkeerd is. Ook al wordt je nog zulke mooie dingen beloofd. Spreuken spreekt over verleidingen van kostbare bezittingen, huizen, buit. Vandaag kan je zeggen: verkeerde vrienden, met veel geld, mobieltjes, drugs en drank. Ga niet op hun weg, zegt Spreuken, want hun voeten snellen naar het kwaad. Wees wijs. Luister naar je vader en je moeder. Want dan leer je, dat de gehoorzaamheid aan God en zijn Woord rijker en beter is, dan alle goud en zilver en schatten en mobieltjes en drugs van deze wereld.

Het gaat om het vrezen van de Heere. Het liefhebben en gehoorzaam dienen van God. Eer je vader en moeder, want dan leer je om de Heere te eren.

De Catechismus werkt het heel mooi uit met drie woorden. Eer, liefde, trouw. Eer, door waarde te hechten aan hun woorden, wat ze zeggen. Liefde, door je hart voor hen open te stellen. En trouw, dat je niet maar alleen eert en liefhebt als het jou uitkomt, maar dat je dat steeds doet. En ook bij het ouder worden blijft doen. En natuurlijk zit er dan verschil in. Hoe ouder je bent, hoe zelfstandiger je wordt. Hoe meer ook de woorden van je ouders het karakter krijgen van advies en hulp, in plaats van dat je het perse moet doen en opvolgen, zoals dat wel meer het geval is als je jong bent. Omdat je zelf meer verantwoordelijkheid krijgt en zelf keuzes moet maken. Maar dan nog kan je de mening of advies van je ouders wel horen en overwegen.

En als je ouders zelf oud worden, dan kan die trouw ook betekenen: dat je zelf omziet naar je ouders, hen bezoekt, waar je kan ook voor hen zorgt. Eer, liefde en trouw.

En dat geldt niet alleen voor het goede onderwijs wat ze aan je geven. Ook voor hun tucht, zegt de Catechismus. Natuurlijk is het niet leuk als je ouders je mobiel afpakken. Of als je soms even op de gang of op je kamer moet zitten. Toch vraagt de Heere ook dan, dat je gehoorzaam luistert.

Wel met gepaste gehoorzaamheid, zegt de Catechismus. En dat is een heel mooi woord: gepáste gehoorzaamheid. Want de Heere zegt niet: alles wat je ouders doen is goed. En het vijfde gebod betekent niet, dat je het altijd eens moet zijn met je ouders.

Als je bij wijze van spreken op de gang zit voor iets, wat je echt niet gedaan hebt. Dan kan het goed zijn om dat gewoon te zeggen tegen je ouders. Niet brutaal, niet grof, maar dan mag je het wel zeggen dat het niet eerlijk is dat je op de gang zit.

Je ouders hebben ook zwakheden en gebreken. De Catechismus noemt dat, en zegt daarvan dat je geduld daarmee moet hebben.

Ja, je moet je ouders eren. En nee, laten we dat er ook eerlijk bij zeggen, je moet je ouders niet zomaar in alles volgen. Als je ouders zonden begaan, dan moet je dat niet nadoen. Als je ouders over grenzen heengaan, dan hoef je hen daarin niet te volgen. Als je je thuis onveilig voelt, omdat je ouders niet goed voor je zorgen, als je mishandeld wordt, dan hoef je je daar zeker niet bij neer te leggen. Nee, dan zegt dit 5e gebod: zoek hulp! Deel het met iemand die je kan vertrouwen. En zoek dan samen naar een oplossing.

De gehoorzaamheid is altijd een gehoorzaamheid in de Heere. Zoals Paulus dat ook zegt in Ef. 6: kinderen, wees je ouders gehoorzaam in de Heere. Dat ‘in de Heere’ betekent twee dingen: Omdat de Heere dat van je vraagt in het vijfde gebod moet je gehoorzaam zijn. Maar die gehoorzaamheid kent wel een grens. Je moet hen gehoorzamen, maar niet als de gehoorzaamheid aan je ouders zou betekenen ongehoorzaamheid aan God. Als je ouders dingen van je vragen die niet goed zijn, dan is het heel belangrijk om te weten: Gods Woord en de gehoorzaamheid aan de Heere is belangrijker dan gehoorzaamheid aan mijn ouders.

’t Is best veel, wat de Heere van jullie vraagt. En soms is het ook heel erg moeilijk, om gehoorzaam te luisteren naar je ouders. Of om te zoeken naar een goede omgang met je ouders, als je ouder wordt. Je zou maar puber zijn. Of jong volwassene. Of zelfstandig gaan wonen. Of gaan trouwen. Het vraagt in al die verschillende situaties wijsheid om op een goede manier invulling te geven aan die drie woorden: eer, liefde en trouw. Daar mag je om bidden, Gods Geest wil je daarin ook leiden en helpen.

En dan mag je ook weten: als je je ouders eert, ook al ben je het niet altijd met hen eens, dan gaat daar een groot getuigenis van uit. Ook naar je vrienden om je heen. Je ouders eren, dat is niet slap of stom. Nee, dan laat je juist als christen zien: ik ben God dankbaar, dat Hij deze ouders aan mij gaf.

Maar goed, de Heere vraagt niet alleen van jullie iets als kinderen. De Heere eist in dit vijfde gebod ook gehoorzaamheid van je vader en je moeder. Dat is het tweede gedeelte van de preek.

Want ik zei al aan het begin, dit gebod gaat niet alleen over de kinderen. Dit gebod gaat ook over de ouders zelf. God wil uw kinderen door uw hand regeren.

U wilt een goede vader of moeder zijn. Uw wilt uw kinderen opvoeden, zoals voor hen het beste is. Dat je het goede voorbeeld geeft. En ook als je geen vader of moeder bent, moet je niet stoppen met luisteren. Want ook dan kan je je dat afvragen: hoe geef ik in mijn gedrag het goede voorbeeld? Waarin ga ik anderen goed voor in mijn omgeving? Mijn neefjes, nichtjes, kinderen en jongeren in de kerk, in mijn omgeving?

Hoe geef je het goede voorbeeld? Hoe ga je goed met kinderen en jongeren om? Door stoere grappen uit te halen en vooral veel te lachen? Door elk jaar met je kinderen te gaan mountainbiken? Of vaak kleren te kopen voor je kind of met je kind? Mooie sieraden of stoere feestjes?

Nou, hoe goed en mooi deze dingen op z’n tijd ook zijn. De Heere laat zien hoe je de eer, liefde en trouw die je kinderen je geven op goede wijze vruchtbaar maakt als ouders. Hoe je echt vader en echt moeder moet zijn.

Door hen over de Heere te vertellen. En door in je gedrag iets van de Heere te laten zien. Uw hand is de hand van God. Dat is de bedoeling. Zo moet het zijn. Uw onderwijs moet onderwijs zijn naar Gods Woord. Uw spreken moet spreken zijn naar Gods Woord. Uw zwijgen moet een zwijgen zijn naar Gods Woord. Uw doen en laten moet gekenmerkt zijn door ontzag voor God en zijn wil.

Lager mag u de lat niet leggen. Zo staat het er toch: door uw hand wil God uw kinderen regeren!

En als u vader of moeder bent, dan heeft u het ook zelf beloofd. Allereerst bij het huwelijksformulier: “Zij moeten hun kinderen opvoeden in de kennis en dienst van de Here, tot zijn eer, tot opbouw van zijn kerk en tot heil van die kinderen.” En er is voor u gebeden: “Verleen hun wijsheid en kracht om die kinderen godvrezend op te voeden.”

En vervolgens ook in het doopsformulier: “de ouders zijn verplicht hun kinderen bij het opgroeien hun doop te leren verstaan.” En “Belooft u, dat u dit kind bij het opgroeien in deze leer naar vermogen zult onderwijzen en laten onderwijzen?” Christelijk en godvrezend opvoeden, dat is uw taak, uw roeping.

En daarvoor bent u allereerst zelf verantwoordelijk!

Niet de kinderdagopvang. Niet opa of oma. Niet de basisschool of middelbare school Niet de Bijbelschool. Nee, u zelf.

In het onderwijs wat ú wel of niet geeft. In de tucht, de straf die ú wel of niet toepast. En steeds met dat doel voor ogen: de kinderen bij God brengen. Dat mag u ook laten doorwerken in uw opvoeding. Waar u nadruk op legt, waar u veel aandacht en tijd aan besteed. Of wat u soms maar met een scheef oog even door de vingers ziet.

Om maar iets te noemen, je gaat niet uit je dak van boosheid, als een kind zijn bord niet leeg eet. “Verbitter uw kinderen niet” zegt Paulus ook in Ef. 6. Maar dan raakt het je wel, als het direct gaat om de naam van God, zijn dienst, zijn eer.

Dat vraag zelfverloochening om dat goede onderscheid te maken. Om niet je eigen stokpaardjes belangrijker te vinden dan de dienst aan de Heere en de naam van de Heere. En zodat een kind echt weet en voelt waar het op aan komt in dit leven. Wat belangrijk is.

Kijk, en dan zijn er zoveel dingen te zeggen. Hoe uitgebreid en complex het leven is, met alle verschillende situaties, omstandigheden en banden. En ook in de gezinnen kunnen de situaties zo verschillend zijn. En kan ook de gebrokenheid van deze wereld zich op 1000 en 1 manieren openbaren.

Maar laat ik van alle dingen die goed zijn om te doen er twee naar voren brengen in de preek, die ook rechtstreeks te maken hebben met dit vijfde gebod. Allereerst tijd. Dat u tijd besteed met uw kinderen. Zodat u ze spreekt. Zodat u weet wat er leeft, wie ze zijn, wat hun bezig houdt. Wat ze mooi, wat ze moeilijk vinden. En natuurlijk, dan kan je af toe gaan mountainbiken of kleren kopen. Maar daar zit het hem niet in. Dagelijkse tijd en aandacht is de sleutel tot het hart van uw kinderen.

En die tijd en aandacht, dat geldt natuurlijk voor de moeder. Maar ook voor de vader. De vaders zijn net zo goed verantwoordelijk. Immers hoofd van het gezin. De vaders worden het eerst door de Heere ter verantwoording geroepen. Dat de Heere dan zegt: hoe heb jij, hoe heeft u gezorgd voor uw vrouw en kinderen, die ik u gegeven heb? Dat kan en mag je niet afschuiven op je vrouw. Natuurlijk werk je samen, en als de vrouw overdag thuis is kan je niet evenveel uren tijd hebben voor je kinderen. Maar als er op een normale doordeweekse dag geen tijd is voor je zoon of dochter, dan mag je je toch afvragen of dat verantwoord is. Of je je dat als christen echt kunt veroorloven in een wereld, waarin er zoveel op de kinderen afkomt. Dat is het eerste, tijd, aandacht voor uw zoon of dochter.

Wat is het tweede? Dat is het gebed. Niet alleen het gebed samen met de kinderen. Ook het gebed voor uw kinderen. En dan misschien nog niet eens het allermeest voor uw kinderen. Vooral ook voor uzelf.

Omdat u weet: die enorme verantwoordelijkheid ligt er: ik moet de eer, liefde en trouw van mijn kinderen vruchtbaar maken. Zo gebruiken, dat het tot opbouw is. Of ook als je zelf geen kinderen hebt: ik mag het goede voorbeeld geven in mijn omgeving. Ik mag andere goed voorgaan, wat de Heere van ons vraagt. Dat is een enorme taak, die God ons alle geeft, bij het ouder worden. En als je die enorme taak ziet en voelt. Dan weet je ook: dat kan ik niet. Dat lukt mij niet.

Ik, met al mijn beperkingen, mijn tekortkomingen, mijn eigenzinnigheden. Ik als vader, ik als moeder, als volwassene, als voorbeeld in mijn omgeving. Ik heb de hulp van de Heere nodig. Vernieuw mij, Heere, door uw Geest. Vergeef mijn tekortkomingen, ontdek mij aan mijn fouten en zegen het goede dat er door uw genade mag zijn in mijn vader-zijn of moeder-zijn of in het voorbeeld wat ik geef, op welke positie dan ook. Opdat ik een echte vader, een echte moeder, en echt voorbeeld mag zijn mag zijn naar uw hart. Zodat mijn hand en mijn opvoeding ook echt is naar Uw wil. Zodat U, Heere God, mijn kinderen regeert door mijn handelen heen.

Als u zo handelt, gemeente. Dan wil God uw hand gebruiken. Dan wil God uw hand zegenen. Niet omdat ú het hart van uw kind veranderd hebt. Dat kunnen wij niet. Maar als God de christelijke opvoeding of het goede voorbeeld wil zegenen. En uw gebeden wil verhoren. Dan zal Hij de kinderen overtuigen door Zijn Woord en Zijn Geest.

Dan mogen uw kinderen, of anderen in uw omgeving, mede door uw hand veilig gebracht worden tot Christus. In alle verschillende fases en situaties. Van voeden en opvoeden tot adviseren of zelfs verzorgd worden. Maar steeds mag u ze wijzen op Christus.

Ja, zelfs uw sterven mag zijn een wijzen op Christus, een voorgaan. Omdat u weet: ook mijn kind zal dit leven, dat toch niet anders is dan een voortdurend sterven, door Gods beloften getroost verlaten. En samen met alle gelovigen op de jongste dag voor de rechterstoel van Christus met vrijmoedigheid verschijnen. Want dat is het doel. Tot hun behoud. En tot Gods eer. Amen.